چقدر با انواع تاسیسات ساختمان و اهمیت آن در هر بنا آشنایید؟ نقشه تاسیسات ساختمان را چه کسی می‌کشد و اجرای انواع تاسیسات ساختمان بر عهده کیست؟ اگر هریک از بخش‌های تاسیسات ساختمان عملکرد صحیح و درستی نداشته باشند، امنیت و بهره‌وری آن ساختمان و آسایش ساکنان در معرض خطر قرار خواهد گرفت. احتمالا عکس تاسیسات ساختمان را هم دیده باشید و می‌دانید که تاسیسات ساختمان بخش‌های مختلفی دارد. در این مطلب از کارو، قصد داریم ابتدا ببینیم تاسیسات ساختمان چیست و سپس به‌طور کامل، انواع تاسیسات ساختمان را بررسی کنیم و درباره طراحی، اجرا، نگهداری و اهمیت ایمنی در این حوزه بگوییم.
تأسیسات ساختمان چیست؟
اجازه دهید در همین ابتدای مطلب به شما بگوییم که تاسیسات ساختمان چیست. تاسیسات ساختمان به مجموعه‌ای از سیستم‌ها و تجهیزاتی گفته می‌شود که وظیفه‌شان تأمین نیازهای حیاتی یک ساختمان است و مواردی مانند تهویه مطبوع، آب‌رسانی، فاضلاب، گازرسانی، برق و دیگر امکانات را بر عهده دارند.
طراحی تاسیسات ساختمان با توجه به نوع کاربری ساختمان (مسکونی، تجاری، صنعتی و غیره) و نیازهای ساکنان انجام می‌شود. طراحی صحیح و استاندارد این تاسیسات می‌تواند در کاهش مصرف انرژی، افزایش ایمنی و بهبود عملکرد کلی ساختمان نقش مؤثری داشته باشد.
این طراحی نیازمند رعایت استانداردها و مقررات ملی ساختمان است و معمولاً توسط شرکت‌های مهندسی مشاور و با نظارت نظام مهندسی ساختمان انجام می‌شود.
طراحی تاسیسات ساختمان را چه کسی انجام می‌دهد؟
طراحی تاسیسات ساختمان به‌طور خاص باید توسط مهندسان تاسیسات مکانیکی و برقی انجام شود. مهندسان مکانیک وظیفه‌ی طراحی تاسیسات مکانیکی و مهندسان برق نیز طراحی تاسیسات برقی را برعهده دارند. ضمنا مهندسان مشاور و طراحان تاسیسات کارهایی مثل محاسبات، انتخاب تجهیزات و ارائه نقشه‌های اجرایی را انجام می‌دهند.
انواع تاسیسات ساختمان
انواع تاسیسات ساختمان شامل مراحل زیر است:
تاسیسات مکانیکی
- سیستم گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع (HVAC): انتخاب چیلر، بویلر، هواساز و فن‌کوئل
- لوله‌کشی آب سرد و گرم مصرفی: طراحی مسیرهای لوله‌کشی و انتخاب پمپ‌ها
- لوله‌کشی فاضلاب و تهویه آن
- سیستم‌های آتش‌نشانی (اسپرینکلر و هوزریل)
- سیستم گازرسانی
تاسیسات برقی
- سیستم روشنایی و برق‌رسانی
- سیستم اعلام و اطفای حریق
- نصب تابلو برق و ژنراتور اضطراری
- سیستم‌های مخابراتی و دوربین مداربسته
- طراحی آسانسور و پله برقی
۱. تاسیسات مکانیکی
تاسیسات مکانیکی از مهم‌ترین بخش‌های تاسیسات هر بنا به حساب می‌آید و شامل موارد مختلفی می‌شود:
تاسیسات گرمایشی و سرمایشی
سیستم‌های گرمایشی شامل پکیج‌های دیواری، موتورخانه‌های مرکزی، بخاری‌های گازی و سیستم‌های گرمایش از کف می‌شوند. سیستم‌های سرمایشی نیز شامل کولرهای گازی، اسپلیت‌ها، چیلرها و هواسازها هستند.
این سیستم‌ها برای تأمین دمای مناسب داخل ساختمان استفاده می‌شوند و انتخاب آن‌ها بستگی به نوع کاربری ساختمان و شرایط اقلیمی دارد.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید کولرگازی
تأسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
این تاسیسات شامل سیستم‌های تأمین آب آشامیدنی، لوله‌کشی آب سرد و گرم، سیستم‌های تخلیه فاضلاب و تصفیه آب است. در طراحی این بخش باید از لوله‌های مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و فشار استفاده شود تا از مشکلاتی مانند نشتی و آلودگی آب جلوگیری شود.
تأسیسات استخر (استخر، جکوزی، سونا)
تاسیسات مربوط به استخر شامل سیستم‌های تصفیه، گرمایش و ضدعفونی آب است. جکوزی و سونا نیز نیاز به تنظیم دقیق دما و رطوبت دارند. سیستم تهویه مناسب در این بخش‌ها اهمیت زیادی دارد تا از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها جلوگیری شود.
تأسیسات آتش‌نشانی (اعلام حریق، اطفاء حریق)
سیستم اعلام حریق شامل دتکتورهای دود، سنسورهای حرارتی و آژیرهای هشدار است. سیستم اطفاء حریق نیز شامل اسپرینکلرها، کپسول‌های آتش‌نشانی و سیستم‌های آب پرفشار است که در صورت بروز آتش‌سوزی به‌سرعت فعال می‌شوند.
تأسیسات آسانسور
آسانسور یکی از اجزای مهم تأسیسات مکانیکی در ساختمان‌های بلند است. این سیستم شامل کابین، موتور، سیم‌بکسل‌ها و سیستم کنترل هوشمند است. آسانسورها باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی نصب و به‌صورت دوره‌ای سرویس شوند.
تاسیسات سیستم‌های بخار
سیستم‌های بخار دوخطه و سه‌خطه در تأسیسات مکانیکی برای انتقال بخار و بازگرداندن کندانس (میعانات بخار) استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها معمولاً در صنایع، نیروگاه‌ها، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های بزرگ کاربرد دارند و در ساختمان‌های مسکونی چندان کاربردی ندارند.
تأسیسات گازرسانی
سیستم گازرسانی ساختمان شامل لوله‌کشی گاز شهری، نصب شیرهای ایمنی و تجهیزات تنظیم فشار گاز است. این سیستم نیاز به رعایت استانداردهای دقیق ایمنی دارد تا از نشت گاز و خطرات ناشی از آن جلوگیری شود. همچنین، نصب سنسورهای هشدار نشت گاز در ساختمان‌های مدرن توصیه می‌شود.
تأسیسات حرارتی
تأسیسات حرارتی وظیفه گرمایش ساختمان و تأمین آب گرم مصرفی را بر عهده دارند. این سیستم‌ها شامل دیگ‌های آب گرم، چیلرها، پکیج‌های گرمایشی، رادیاتورها، فن‌کویل‌ها و سیستم‌های گرمایش از کف هستند. انتخاب نوع سیستم گرمایشی به اندازه ساختمان، میزان عایق‌بندی و شرایط اقلیمی بستگی دارد. شاید یک آبگرمکن برای تأمین آب گرم مصرفی خانه شما کافی باشد.
تأسیسات بهداشتی
تأسیسات بهداشتی شامل لوله‌کشی آب آشامیدنی، فاضلاب، تهویه و سیستم‌های تصفیه آب است. این سیستم‌ها به حفظ بهداشت عمومی، جلوگیری از آلودگی و مدیریت مصرف آب کمک می‌کنند. استفاده از لوله‌های استاندارد، شیرآلات کم‌مصرف و سیستم‌های ذخیره و بازیافت آب باعث کاهش هدررفت آب و افزایش کارایی سیستم می‌شود.
۲. تاسیسات الکتریکی
تأسیسات الکتریکی شامل تأمین و توزیع برق، نصب تجهیزات روشنایی، پریزها، سیستم‌های ارتباطی و ایمنی است. این بخش از تأسیسات باید طبق استانداردهای ایمنی برق طراحی و اجرا شود تا از حوادثی مانند برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی جلوگیری شود.
روشنایی ساختمان
سیستم روشنایی ساختمان شامل لامپ‌ها، لوسترها، چراغ‌های اضطراری و سنسورهای حرکتی است. طراحی روشنایی مناسب باعث کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره‌وری و بهبود زیبایی فضای داخلی می‌شود.
پریزهای ساختمان
پریزهای برق برای تأمین انرژی تجهیزات مختلف در ساختمان نصب می‌شوند. این پریزها می‌توانند معمولی، ارت‌دار، ضدآب و USB دار باشند. مکان‌یابی مناسب پریزها در طراحی داخلی اهمیت زیادی دارد.
سیستم ارتباطی ساختمان
سیستم‌های ارتباطی شامل تلفن، آیفون تصویری، دربازکن‌های هوشمند و ارتباطات داخلی است. این سیستم‌ها امکان برقراری ارتباط آسان بین ساکنان و افزایش امنیت ساختمان را فراهم می‌کنند.
سیستم‌های صوتی و تصویری ساختمان
این سیستم‌ها شامل بلندگوهای داخلی، آنتن مرکزی، تلویزیون‌های مدار بسته و تجهیزات کنفرانس هستند. استفاده از این فناوری‌ها در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری بسیار رایج است.
سیستم شبکه‌ای و اینترنت
این سیستم شامل کابل‌کشی شبکه، روترها، سوئیچ‌ها و تجهیزات وایرلس برای تأمین اینترنت پرسرعت در ساختمان است. طراحی اصولی شبکه‌ای و اینترنت باعث افزایش سرعت و کاهش قطعی اینترنت خواهد شد.
تأسیسات اعلام حریق
سیستم اعلام حریق شامل دتکتورهای دود و حرارت، آژیرهای هشدار و سیستم‌های اطفای حریق خودکار است. این سیستم برای کاهش خطر آتش‌سوزی و حفاظت از جان و مال افراد ضروری است. اجرای استاندارد این سیستم مطابق با مقررات ملی ساختمان انجام می‌شود.
در این باره، جهت پیشگیری از حریق، رعایت نکات ایمنی در ساختمان لازم است؛ مثلاً آیا می‌دانید درجه حرارت اتو بخار برای انواع پارچه چقدر است؟
ایمنی و امنیت در ساختمان
یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین فاکتورها در تاسیسات ساختمان، رعایت استانداردهای ایمنی است. استفاده از تجهیزات باکیفیت، اجرای اصولی و رعایت استانداردهای بین‌المللی از جمله مواردی است که ایمنی ساختمان را تضمین می‌کند و مهندسین مربوطه باید به این مسائل توجه کافی داشته باشند.
شرکت تاسیسات ساختمانی موظف است در تمام مراحل طراحی و اجرا، ایمنی را در اولویت قرار دهد. عدم رعایت ایمنی می‌تواند منجر به خطراتی از جمله آتش‌سوزی، نشت گاز، برق‌گرفتگی و آسیب‌های جدی به ساکنان و ساختمان شود؛ بنابراین، اجرای سیستم‌های ایمنی مانند سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، استفاده از لوله‌کشی‌های استاندارد و سیم‌کشی‌های ایمن، اهمیت بسیار بالایی دارد.
نگهداری و تعمیرات تاسیسات ساختمانی
طراحی درست و اجرای درست انواع تاسیسات ساختمان بخشی از ماجراست و بخش دیگر ماجرا، نگهداری و مراقبت از بخش‌های مختلف تاسیسات است. برخی از موارد مهم در نگهداری تاسیسات ساختمان عبارت‌اند از:
- بررسی دوره‌ای سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی مثل اسپیلت جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی
- آزمایش عملکرد صحیح تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی برای جلوگیری از وقوع حوادث ناگهانی
- بازبینی سیستم برق و اطمینان از عملکرد صحیح آن جهت جلوگیری از اتصالات کوتاه و آتش‌سوزی
- سرویس و نگهداری منظم آسانسورها برای افزایش ایمنی و کاهش خرابی‌های احتمالی
خطرات تاسیسات ساختمانی نامناسب
اجرای تأسیسات ساختمان به صورت غیر استاندارد می‌تواند منجر به بروز مشکلات و حوادث جدی و جبران‌ناپذیری شود. اگر تاسیسات یک ساختمان به‌درستی طراحی و اجرا نشوند، ممکن است خطرات زیر رخ دهند:
- نشتی و ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب: این اتفاق باعث ایجاد نم و رطوبت در ساختمان می‌شود و به مرور زمان به استحکام سازه آسیب جدی می‌زند.
- انتشار گازهای سمی: انتشار چنین گازهایی ناشی از نقص در سیستم گازرسانی است که ممکن است منجر به مسمومیت یا حتی انفجار شود.
- آتش‌سوزی: اگر سیم‌کشی برق به‌صورت غیراستاندارد انجام شود، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به ساختمان و ساکنان آن وارد کند.
- کاهش بهره‌وری و ایجاد محیط نامطلوب: عملکرد نامناسب سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، منجر به افزایش مصرف انرژی، کاهش بهره‌وری و ایجاد شرایط نامطلوب محیطی در ساختمان می‌شود. راهکارهایی مثل انتخاب صحیح کولرگازی از این مشکلات جلوگیری می‌کند.
تحول در تأسیسات ساختمان
پیشرفت فناوری باعث تحول در طراحی تاسیسات ساختمان شده است. برخی از فناوری‌های جدید شامل موارد زیر می‌شود:
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: برای مثال استفاده از پنل‌های خورشیدی باعثِ کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری ساختمان می‌شود.
- سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی و تهویه مطبوع: استفاده از چنین سیستم‌هایی به کاهش هزینه‌های مصرفی و افزایش کارایی ساختمان کمک می‌کند.
- به‌کارگیری تجهیزات کم‌مصرف و بهینه‌سازی مصرف انرژی: این کار باعثِ افزایش بهره‌وری ساختمان و صرفه‌جویی در مصرف انرژی خواهد شد.
- استفاده از فناوری‌های هوشمند در سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق: استفاده از این فناوری‌ها برای تشخیص سریع‌تر و کاهش خطرات جانی و مالی بسیار مفید است.
سخن آخر
تاسیسات ساختمان از اساسی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های هر بنایی به حساب می‌آید. این تاسیسات انواع مختلفی دارند که هرکدام باید به‌درستی طراحی و اجرا شوند. تاسیسات ساختمان نقش بسیار کلیدی و مهمی در تامین امنیت و بهره‌وری ساختمان و رفاه ساکنین دارد. در این مطلب درباره تاسیسات ساختمان و اهمیت آن در امنیت بنا و آسایش ساکنان گفتیم و سپس انواع تاسیسات ساختمان را معرفی کردیم و هر یک را توضیح دادیم.
با اجرای استاندارد و اصولی این سیستم‌ها می‌توان از مشکلات و خطرات احتمالی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی در ساختمان را بالا برد. برای دریافت خدمات مرتبط با اجرای تاسیسات ساختمان می‌توانید به سایت کارو مراجعه کنید و از تخصص کارشناسان و مهندسان مربوط به این حوزه بهره‌مند شوید.
