یک روز سرد زمستانی از خواب بیدار می‌شوید و می‌خواهید دست‌وصورت‌تان را بشویید یا وقتی را تصور کنید که نیاز به یک دوش آب گرم دل‌چسب دارید تا خستگی تن‌تان به‌در شود. اینجاست که اهمیت وجود یک آبگرمکن سالم و باکیفیت خیلی مهم می‌شود. برای اینکه همیشه آب گرم داشته باشید و از رفاهی که تقدیم شما می‌کند، لذت ببرید، باید انواع آبگرمکن را بشناسید. در این مطلب، شما را با انواع آبگرمکن‌ها، کاربردهای آن‌ها و قطعات‌شان آشنا می‌کنیم.
انواع آبگرمکن و کاربردهای هریک
انتخاب یک آبگرمکن مناسب برای خانه یا هر محل دیگری، باید با مشورت با متخصصان حرفه‌ای انجام شود. اما قبل از تصمیم‌گیری نهایی، بهتر است که خودتان هم اطلاعات دقیق‌تری درباره انواع گزینه‌ها مانند آبگرمکن دیواری و… داشته باشید. در ادامه، شما را با این موارد آشنا می‌کنیم.
۱. آبگرمکن مخزن‌دار گازی یا برقی
در این نوع آبگرمکن، آب سرد وارد مخزن عایق‌دار می‌شود و مشعل گازی یا المنت‌های برقی آن را گرم می‌کنند. آب گرم در مخزن ذخیره می‌شود تا هر زمان که نیاز بود، در دسترس باشد. نصب این نوع آبگرمکن معمولاً ساده‌تر از مدل‌های دیگر است و هزینه راه‌اندازی آن هم در مقایسه با انواع دیگر کمتر است.
این آبگرمکن در دو نوع دیواری و ایستاده در بازار موجود است.
۲. آبگرمکن بدون مخزن گازی یا برقی
آب در آبگرمکن برقی یا گازی بدون مخزن، با عبور از مبدل حرارتی گرم می‌شود. به‌عبارت دقیق‌تر، مخزنی برای ذخیره آب وجود ندارد و سیستم با حسگر یا همان سنسور جریان فعال می‌شود. مشعل یا المنت که وظیفه گرم‌کردن آب را به‌عهده دارد، فقط در هنگام عبور آب فعال است. این نوع آبگرمکن بیشتر برای استفاده خانواده‌های کم‌جمعیت توصیه می‌شود. زمانی که صرفه‌جویی انرژی اهمیت زیادی دارد هم از این مورد بیشتر استفاده می‌کنند.
۳. آبگرمکن پمپ حرارتی
آبگرمکن‌های پمپ حرارتی گرما را از اطراف دریافت و آن را به آب منتقل می‌کنند. عملکرد وسیله بر پایه کمپرسور و مبدل‌های حرارتی است. معمولاً پای یک عنصر پشتیبان برق در دستگاه هم به‌میان است. باید دقت کنید که آبگرمکن‌هایی با پمپ حرارتی در هوای خیلی سرد کارایی لازم را ندارند. یادتان باشد که ممکن است این آبگرمکن‌ها کمی صدا هم تولید کنند.
۴. آبگرمکن ترکیبی
بعضی از انواع آبگرمکن هم قابلیت استفاده از گاز را دارند و هم برق. امکان کنترل سوخت و اولویت‌بندی بین منابع در برد دستگاه هم مشخص است. آبگرمکن‌های ترکیبی انعطاف‌پذیری بالایی در تأمین انرژی دارند و زمانی که یک منبع قطع شود، منبع دیگر دستگاه را فعال نگه می‌دارد. البته پیچیدگی‌های فنی این‌ها زیاد است و هزینه بالاتری نسبت به موارد دیگر دارند.
۵. آبگرمکن خورشیدی
این نوع از آبگرمکن‌ها مجهز به صفحات جذب یا لوله‌های خورشیدی هستند و انرژی خورشید را جذب می‌کنند. یک مدار انتقال حرارت هم در آن‌ها وجود دارد که انرژی را به مبدل داخل مخزن می‌رساند. سیستم‌های خورشیدی معمولاً پشتیبان برقی یا گازی هم دارند تا در روزهای ابری، دستگاه به کار خود ادامه دهد.
نگاهی به انواع آبگرمکن‌ها و مقایسه آن‌ها
مقایسه‌ای دقیق میان انواع آبگرمکن به شما کمک می‌کند که دید بهتری نسبت به هریک و عملکرد آن داشته باشید. جدول زیر، مقایسه نسبتاً کاملی میان آبگرمکن‌های گوناگون است:
| نوع آبگرمکن | نحوهٔ کار | منبع انرژی | مزایا | معایب | کاربرد مناسب | نگهداری و سرویس |
|---|---|---|---|---|---|---|
| مخزنی گازی یا برقی | آب در مخزن ذخیره گرم می‌شود و آماده مصرف می‌ماند | گاز یا برق | نصب ساده، آماده به کار، مناسب برای مصارف هم‌زمان | اشغال فضا، اتلاف انرژی در حالت آماده‌به‌کار، رسوب‌گذاری | خانواده‌های متوسط و پرمصرف | تخلیه و فلش مخزن سالانه، بررسی آند، تست شیر ایمنی |
| بدون مخزن گازی یا برقی (Tankless) | آب هنگام عبور از مبدل حرارتی گرم می‌شود، هیچ مخزنی ندارد | گاز یا برق | صرفه‌جویی انرژی، ابعاد کوچک، عمر طولانی | محدودیت نرخ جریان در استفاده هم‌زمان، هزینه اولیه بالاتر، حساس به رسوب | خانواده‌های کم‌جمعیت، صرفه‌جویی انرژی | سرویس مبدل حرارتی و فیلتر آب، بررسی سنسورها و مشعل/المنت |
| پمپ حرارتی (Heat Pump) | گرما را از هوای محیط جذب و به آب منتقل می‌کند، گاهی همراه عنصر پشتیبان | برق | بازدهی انرژی بالا، هزینه عملیاتی کم | کاهش کارایی در هوای سرد، کمی صدا، هزینه اولیه بالا | مناطق معتدل، صرفه‌جویی انرژی بلندمدت | سرویس کمپرسور و کویل‌ها، بررسی فیلترها و عملکرد پمپ |
| ترکیبی (Dual-Fuel) | قابلیت کار با گاز و برق، اولویت منابع از طریق برد کنترل تعیین می‌شود | گاز و برق | انعطاف‌پذیر، تأمین انرژی مطمئن در صورت قطعی | پیچیدگی فنی، هزینه اولیه بالا، نیاز به نگهداری ترکیبی | مکان‌هایی با دسترسی متغیر به منابع انرژی | کنترل برد و سنسورها |
| خورشیدی (Solar Thermal) | انرژی خورشید ازسوی صفحات جذب به آب منتقل می‌شود، معمولاً با سیستم پشتیبان | خورشیدی + برقی/گازی | کاهش هزینه انرژی، دوستدار محیط‌زیست، کارایی بلندمدت | هزینه اولیه بالا، وابسته به شرایط آب و هوا، نیاز به فضای سقف | مناطق آفتابی و خانوارهای پرمصرف، صرفه‌جویی انرژی | بررسی مدار انتقال حرارت، سیال ضدیخ، پمپ گردش، تمیزکاری کلکتورها |
قطعات اصلی آبگرمکن و عملکرد آن‌ها
در ادامه، قطعات آبگرمکن را به شما معرفی می‌کنیم. آشنایی با انواع آبگرمکن و قطعات آن راهی برای درک بهتر عملکرد این دستگاه در خانه یا هر مکان دیگری است. در نتیجه، زمانی که مشکل یا ایرادی پیش بیاید هم سریع‌تر و بهتر عمل می‌کنید.
۱. مخزن ذخیره
این بخش از دستگاه محل نگهداری آب سرد و گرم است تا در هنگام مصرف در دسترس باشند. جنس مخزن معمولاً از استیل ضدزنگ یا فولاد با پوشش لعاب است. آبگرمکن بدون مخزن نمی‌تواند آب را ذخیره کند. هرچقدر کیفیت مخزن بالاتر باشد، رسوب کمتری می‌گیرد.
۲. عنصر گرمایی/ مشعل
در مدل‌های برقی، المنت برقی آب را گرم می‌کند و در مدل‌های گازی، وظیفه گرم‌کردن آب به‌عهده مشعل و مبدل حرارتی است. عنصر گرمایی و مشعل هر دستگاه قلب گرمایش آن است. یادتان باشد که المنت‌های برقی قابل تعویض‌اند و مشعل گازی هم نیاز به سرویس و نگهداری دارد.
۳. مبدل حرارتی
آب سرد از لوله‌های مبدل رد می‌شود و انرژی مشعل یا سیال حرارتی را به خود جذب می‌کند. بازده آبگرمکن در گرمایش آب وابسته به عملکرد این مبدل است و اگر رسوب بگیرد، گرمای آب به‌طور قابل توجهی کم می‌شود.
۴. ترموستات و حسگر گرما
این بخش‌ها دمای آب را اندازه‌گیری می‌کنند و فرمان روشن یا خاموش‌شدن را به مشعل یا المنت می‌دهند. ترموستات و حسگر گرما اهمیت زیادی دارند، چون وظیفه تنظیم دما، جلوگیری از داغ‌شدن بیش از حد و تأمین امنیت مصرف‌کنندگان و کاربر دستگاه را به‌عهده دارند.
۵. سنسور جریان (برای آبگرمکن بدون مخزن)
حسگر یا سنسور جریان که فقط در آبگرمکن‌های بدون مخزن وجود دارد، با تشخیص عبور آب، مشعل یا المنت را فعال می‌کند. با وجود این قطعه، دیگر زمانی که جریان آب در کار نیست، دستگاه روشن نمی‌شود و انرژی فقط در صورت نیاز مصرف می‌شود.
۶. شیر ایمنی فشار و دما
وجود شیر ایمنی فشار و دما در هر دستگاه آبگرمکن هم ضروری و بسیار مهم است. اگر فشار یا دمای آب بیشتر از حد شود، این بخش از آبگرمکن آب را به بیرون هدایت می‌کند تا مخزن آسیب نبیند و منفجر نشود. شیر ایمنی مهم‌ترین بخش تأمین امنیت آبگرمکن‌های مخزنی است.
۷. شیر تخلیه
برای سرویس‌کردن آبگرمکن و تخلیه رسوب مخزن باید از شیر تخلیه استفاده کنید. برای نگهداری و رسیدگی دوره‌ای به مخزن و شیر تخلیه، لازم است که تمام سیستم دستگاه باز شود.
۸. آنُد فداشونده
این قطعه از خوردگی داخل مخزن جلوگیری می‌کند. وجود آن عمر مخزن را بالا می‌برد. آب داخل مخزن همیشه مقداری یون دارد و می‌تواند مخزن را دچار خوردگی و رسوب کند، اما آند فداشوند نمی‌گذارد که چنین اتفاقی بیفتد.
۹. عایق حرارتی
برای اینکه آب مدت طولانی‌تری گرم بماند، وجود عایق حرارتی در آبگرمکن لازم است. از این بخش برای کاهش مصرف انرژی و افزایش بازده آبگرمکن استفاده می‌شود.
۱۰. پمپ گردش
این پمپ فقط در آبگرمکن‌های خورشیدی وجود دارد و آب گرم یا سیال حرارتی را بین بخش کلکتور خورشیدی و مخزن جابه‌جا می‌کند. پمپ گردش باعث تضمین انتقال انرژی می‌شود و کارایی سیستم خورشیدی و پمپ حرارتی به آن وابسته است.
شیوه عملکرد آبگرمکن‌ها
سازوکار آبگرمکن‌های مختلف یکسان نیست و برای سردرآوردن از این موضوع، باید هر نوع را جداگانه بررسی کنیم. در ادامه، نگاهی به شیوه عملکرد آبگرمکن‌های مختلف خواهیم داشت.
۱. عملکرد آبگرمکن مخزنی
مراحل گرم‌کردن آب در این وسیله‌ها به‌شرح زیر است:
- آب سرد از لوله ورودی وارد مخزن وسیله می‌شود.
- در مدل گازی؛ مشعل در کف مخزن روشن می‌شود و با مبدل حرارتی آب را گرم می‌کند.
- در مدل برقی؛ المنت‌های برقی درون مخزن مستقیماً وظیفه گرم‌کردن آب را به‌عهده دارند.
- ترموستات دما را کنترل می‌کند؛ وقتی دما به حد تنظیم‌شده رسید، سیستم خاموش می‌شود.
- آب گرم در مخزن عایق‌دار ذخیره می‌شود تا هنگام بازکردن شیر، در دسترس و آماده مصرف باشد.
- شیر اطمینان فشار/دما در صورت افزایش غیرعادی، ایمنی دستگاه را حفظ می‌کند.
۲. آبگرمکن بدون مخزن
شیوه کار آبگرمکن‌های بدون مخزن هم مطابق زیر است:
- وقتی شیر آب گرم باز می‌شود، حسگر یا همان سنسور جریان عبور آب را تشخیص می‌دهد.
- بلافاصله مشعل (در مدل گازی) یا المنت (در مدل برقی) فعال می‌شود.
- آب سرد هنگام عبور از مبدل حرارتی گرم می‌شود.
- آب گرم مستقیماً وارد لوله‌های مصرف می‌شود(بدون ذخیره‌شدن).
- با بستن شیر، مشعل یا المنت خاموش می‌شود.
۳. آبگرمکن پمپ حرارتی
آبگرمکن‌های پمپ حرارتی هم به‌شیوه زیر عمل می‌کنند:
- کمپرسور و مبدل حرارتی گرمای هوا را جذب می‌کنند.
- این گرما از راه سیال مبرد به مبدل داخل مخزن منتقل می‌شود.
- آب داخل مخزن با این گرما گرم می‌شود و اگر دما کافی نباشد، المنت برقی کمکی وارد مدار می‌شود.
۴. آبگرمکن خورشیدی
در آبگرمکن خورشیدی هم فرایند گرم‌شدن آب به‌شرح زیر است:
- کلکتورهای خورشیدی (صفحات یا لوله‌ها) انرژی خورشید را جذب می‌کنند.
- این انرژی به یک سیال حرارتی (معمولاً آب یا محلول ضدیخ) انتقال پیدا می‌کند.
- سیال از راه پمپ به مبدل داخل مخزن منتقل می‌شود و آب مخزن را گرم می‌کند.
- برای روزهای ابری یا شب، یک سیستم پشتیبان (برقی یا گازی) هم وجود دارد که فعال می‌شود.
۵. آبگرمکن ترکیبی
مراحل عملکرد آبگرمکن‌های ترکیبی هم مطابق زیر است:
- دستگاه امکان کار با دو منبع انرژی (مثلاً گاز وبرق یا انرژی خورشیدی و برق) را دارد.
- بنا به شرایط، برد الکترونیکی تصمیم می‌گیرد از کدام انرژی برای گرم‌کردن آب استفاده کند.
توصیه‌هایی درباره نگهداری و عیب‌یابی آبگرمکن
هرچقدر بیشتر با نکات نگهداری و عیب‌یابی آبگرمکن‌ها آشنا باشید، دوام و عمر دستگاه‌تان هم بیشتر می‌شود. توصیه‌های زیر را جدی بگیرید و به‌خاطر بسپارید.
توصیه‌هایی برای نگهداری بهتر آبگرمکن:
- بررسی شعله؛
- کنترل دودکش؛
- رسوب‌گیری منظم؛
- بازرسی آند فداشونده در مخزن؛
- تمیزکردن فیلتر ورودی آب به دستگاه.
این توصیه‌ها را هم برای عیب‌یابی احتمال دستگاه در نظر بگیرید:
- آب خیلی داغ است؛ ترموستات تنظیم نیست یا شیر گاز گیر می‌کند. شاید هم سنسور دما خراب شده است.
- اگر آب گرم نمی‌شود؛ احتمالاً فیلتر دچار گرفتگی است یا جرقه‌زن و سنسور جریان نیاز به بررسی دارند.
- صدای غیرعادی شنیده می‌شود؛ مبدل یا مخزن رسوب گرفته و شاید فشار آب یا گاز ناپایدار است.
- بوی گاز یا دود در محیط پیچیده است؛ نشتی گاز رخ داده یا اختلالی در مسیر دودکش وجود دارد.
- شعله ناگهان خاموش می‌شود؛ دودکش دچار گرفتگی است یا مشکل تهویه وجود دارد.
شناخت بیشتر، نگهداری بهتر، رفاه و راحتی
هرچه بیشتر درباره عملکرد آبگرمکن و انواع آن بدانید، در زمان خرید راحت‌تر عمل می‌کنید. ضمن اینکه این اطلاعات به شما در نگهداری بهتر و رسیدگی به مشکلات احتمالی دستگاه هم کمک می‌کنند. اگر آبگرمکن گازی یا برقی و… دارید و احساس می‌کنید نیاز به تعمیرات جدی دارد هم جای نگرانی نیست. فقط کافی است در سایت «کارو»، نگاهی به فهرست متخصصان پیشنهادی متنوع بیندازید و ببینید که امتیاز کدام بیشتر است و توانسته نظر مثبت کاربران دیگر را جلب کند. با این روش، به بهترین تکنسین دسترسی پیدا می‌کنید و کار تعمیرات آبگرمکن را به او می‌سپارید.
سؤالات متداول
کدام نوع آبگرمکن برای آپارتمان‌های کوچک مناسب‌تر است؟
آبگرمکن دیواری یا بدون مخزن، به دلیل ابعاد کوچک و نصب روی دیوار، بهترین گزینه برای آپارتمان‌های کوچک و خانوارهای کم‌جمعیت است.
هر چند وقت، یک‌بار باید آبگرمکن سرویس شود؟
بسته به نوع دستگاه و کیفیت آب، سالی یک‌بار سرویس کامل شامل رسوب‌زدایی، بررسی فیلتر، کنترل دودکش و تست قطعات ایمنی توصیه می‌شود.
چرا آبگرمکن آب را بیش از حد داغ می‌کند؟
معمولاً به‌دلیل تنظیم نبودن ترموستات، خرابی سنسور دما یا گیرکردن شیر گاز است. در این شرایط باید دستگاه از سوی متخصص بررسی شود.
نقش آند فداشونده در آبگرمکن چیست؟
آند فداشونده قطعه‌ای فلزی است که از خوردگی و زنگ‌زدگی مخزن جلوگیری می‌کند. این قطعه با جذب یون‌های خورنده، خودش فدا می‌شود تا عمر مخزن را بالا ببرد.
