چقدر با انواع تاسیسات ساختمان و اهمیت آن در هر بنا آشنایید؟ نقشه تأسیسات ساختمان را چه کسی می‌کشد و اجرای انواع تاسیسات ساختمان بر عهده‌ی کیست؟
تأسیسات ساختمان یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر بنایی به حساب می‌آید. اگر هر یک از بخش‌های تاسیسات ساختمان عملکرد صحیح و درستی نداشته باشند، امنیت و بهره‌وری آن ساختمان و آسایش ساکنین در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
اگر عکس تاسیسات ساختمان را هم دیده باشید، احتمالا می‌دانید که تأسیسات ساختمان بخش‌های مختلفی دارد و شامل سیستم‌های مکانیکی، برقی، گازرسانی، گرمایشی و سرمایشی و بسیاری موارد دیگر می‌شود که برای تأمین امنیت و نیازهای روزمره ساکنان یک ساختمان طراحی و اجرا می‌شوند.
هر یک از این تأسیسات وظایف مشخصی دارند و طراحی و اجرای صحیح آن‌ها می‌تواند از مشکلات و هزینه‌های اضافی جلوگیری کند و باعث ایجاد آسایش و امنیت برای ساختمان و ساکنان آن شود. در این مطلب از کارو، قصد داریم ابتدا به سوال “تاسیسات ساختمان چیست؟” پاسخ دهیم و سپس به طور کامل و جامع، انواع تأسیسات ساختمان را بررسی کنیم و درباره‌ی طراحی، اجرا، نگهداری و اهمیت ایمنی در این حوزه بگوییم.
انواع تأسیسات ساختمان
اجازه دهید در همین ابتدای مطلب به شما بگوییم که تأسیسات ساختمان چیست؟ تأسیسات ساختمانی به مجموعه‌ای از سیستم‌ها و تجهیزاتی گفته می‌شود که وظیفه‌ی آن‌ها تأمین نیازهای حیاتی یک ساختمان است و وظایفی مانند تهویه مطبوع، آب‌رسانی، فاضلاب، گازرسانی، برق و دیگر امکانات را بر عهده دارند.
طراحی تاسیسات ساختمان چگونه و توسط چه کسی انجام می‌شود؟
طراحی تأسیسات ساختمان با توجه به نوع کاربری ساختمان (مسکونی، تجاری، صنعتی و غیره) و نیازهای ساکنان انجام می‌شود. طراحی صحیح و استاندارد این تأسیسات می‌تواند در کاهش مصرف انرژی، افزایش ایمنی و بهبود عملکرد کلی ساختمان نقش مؤثری داشته باشد.
این طراحی، نیازمند رعایت استانداردها و مقررات ملی ساختمان است و معمولاً توسط شرکت‌های مهندسی مشاور و با نظارت نظام مهندسی ساختمان انجام می‌شود.
طراحی تأسیسات ساختمان به طور خاص باید توسط مهندسان تأسیسات مکانیکی و برقی انجام شود. به این صورت که مهندسان مکانیک، وظیفه‌ی طراحی تأسیسات مکانیکی و مهندسان برق، طراحی تأسیسات برقی را برعهده دارند. ضمنا مهندسان مشاور و طراحان تأسیسات، کارهایی مثل محاسبات، انتخاب تجهیزات و ارائه نقشه‌های اجرایی را انجام می‌دهند.
فرایند طراحی تاسیسات ساختمان شامل مراحل زیر استو در این قسمت فقط این مراحل را معرفی می‌کنیم و در ادامه هر یک را توضیح خواهیم داد.
1 . تأسیسات مکانیکی:
· سیستم گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع (HVAC): انتخاب چیلر، بویلر، هواساز و فن‌کویل
· لوله‌کشی آب سرد و گرم مصرفی: طراحی مسیرهای لوله‌کشی و انتخاب پمپ‌ها
· لوله‌کشی فاضلاب و تهویه آن
· سیستم‌های آتش‌نشانی (اسپرینکلر و هوزریل)
· سیستم گازرسانی
2. تأسیسات برقی:
· سیستم روشنایی و برق‌رسانی
· سیستم اعلام و اطفای حریق
· نصب تابلو برق و ژنراتور اضطراری
· سیستم‌های مخابراتی و دوربین مداربسته
· طراحی آسانسور و پله برقی
ایمنی و امنیت در ساختمان
یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین فاکتورها در تأسیسات ساختمان، رعایت استانداردهای ایمنی است. استفاده از تجهیزات باکیفیت، اجرای اصولی و رعایت استانداردهای بین‌المللی از جمله مواردی است که ایمنی ساختمان را تضمین می‌کند و مهندسین مربوطه باید به این مسائل توجه کافی داشته باشند.
شرکت تأسیسات ساختمانی موظف است در تمام مراحل طراحی و اجرا، ایمنی را در اولویت قرار دهد. عدم رعایت ایمنی می‌تواند منجر به خطراتی از جمله آتش‌سوزی، نشت گاز، برق‌گرفتگی و آسیب‌های جدی به ساکنان و ساختمان شود.
بنابراین، اجرای سیستم‌های ایمنی مانند سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، استفاده از لوله‌کشی‌های استاندارد و سیم‌کشی‌های ایمن، اهمیت بسیار بالایی دارد.
خطرات تأسیسات ساختمانی نامناسب
اجرای تأسیسات ساختمان به صورت غیر استاندارد می‌تواند منجر به بروز مشکلات و حوادث جدی و جبران ناپذیری شود. اگر تاسیسات یک ساختمان به درستی طراحی و اجرا نشوند، می‌تواند خطرات زیر را ایجاد کند:
- نشتی و ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب: این اتفاق باعث ایجاد نم و رطوبت در ساختمان می‌شود و به مرور زمان به استحکام سازه آسیب جدی می‌زند.
- انتشار گازهای سمی: انتشار چنین گازهایی ناشی از نقص در سیستم گازرسانی است که ممکن است منجر به مسمومیت یا حتی انفجار شود.
- آتش‌سوزی: اگر سیم‌کشی برق به صورت غیراستاندارد انجام شود، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به ساختمان و ساکنان آن وارد کند.
- کاهش بهره‌ورری و ایجاد محیط نامطلوب: عملکرد نامناسب سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، منجر به افزایش مصرف انرژی، کاهش بهره‌وری و ایجاد شرایط نامطلوب محیطی در ساختمان می‌شود.
انواع تأسیسات ساختمان
تاسیسات ساختمان شامل موارد مختلفی است که باید هر کدام با دقت طراحی و اجرا شوند تا امنیت ساختمان و رفاه و آسایش ساکنین به خوبی تامین شود. در این قسمت انواع تاسیسات ساختمان را معرفی می‌کنیم.
تأسیسات مکانیکی
تاسیسات مکانیکی از مهم‌ترین بخش‌های تاسیسات هر بنایی به حساب می‌آید و شامل موارد مختلفی می‌شود که در زیر هر کدام را معرفی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم.
تأسیسات گرمایشی و سرمایشی
سیستم‌های گرمایشی شامل پکیج‌های دیواری، موتورخانه‌های مرکزی، بخاری‌های گازی و سیستم‌های گرمایش از کف می‌شوند. سیستم‌های سرمایشی نیز شامل کولرهای گازی، اسپلیت‌ها، چیلرها و هواسازها هستند.
این سیستم‌ها برای تأمین دمای مناسب داخل ساختمان استفاده می‌شوند و انتخاب آن‌ها بستگی به نوع کاربری ساختمان و شرایط اقلیمی دارد.
تأسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب)
این تأسیسات شامل سیستم‌های تأمین آب آشامیدنی، لوله‌کشی آب سرد و گرم، سیستم‌های تخلیه فاضلاب و تصفیه آب است. در طراحی این بخش باید از لوله‌های مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و فشار استفاده شود تا از مشکلاتی مانند نشتی و آلودگی آب جلوگیری شود.
تأسیسات گازرسانی
سیستم گازرسانی ساختمان شامل لوله‌کشی گاز شهری، نصب شیرهای ایمنی و تجهیزات تنظیم فشار گاز است. این سیستم نیاز به رعایت استانداردهای دقیق ایمنی دارد تا از نشت گاز و خطرات ناشی از آن جلوگیری شود. همچنین، نصب سنسورهای هشدار نشت گاز در ساختمان‌های مدرن توصیه می‌شود.
تأسیسات استخر (استخر، جکوزی، سونا)
تأسیسات مربوط به استخر شامل سیستم‌های تصفیه، گرمایش و ضدعفونی آب است. جکوزی و سونا نیز نیاز به تنظیم دقیق دما و رطوبت دارند. سیستم تهویه مناسب در این بخش‌ها اهمیت زیادی دارد تا از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها جلوگیری شود.
تأسیسات آتش‌نشانی (اعلام حریق، اطفاء حریق)
سیستم اعلام حریق شامل دتکتورهای دود، سنسورهای حرارتی و آژیرهای هشدار است. سیستم اطفاء حریق نیز شامل اسپرینکلرها، کپسول‌های آتش‌نشانی و سیستم‌های آب پرفشار است که در صورت بروز آتش‌سوزی به سرعت فعال می‌شوند.
تأسیسات آسانسور
آسانسور یکی از اجزای مهم تأسیسات مکانیکی در ساختمان‌های بلند است. این سیستم شامل کابین، موتور، سیم‌بکسل‌ها و سیستم کنترل هوشمند است. آسانسورها باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی نصب و به‌صورت دوره‌ای سرویس شوند.
تاسیسات سیستم‌های بخار
سیستم‌های بخار دوخطه و سه‌خطه در تأسیسات مکانیکی برای انتقال بخار و بازگرداندن کندانس (میعانات بخار) استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها معمولاً در صنایع، نیروگاه‌ها، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های بزرگ کاربرد دارند و در ساختمان‌های مسکونی چندان کاربردی ندارند.
تأسیسات گازرسانی
تأسیسات گازرسانی شامل طراحی، لوله‌کشی و نصب تجهیزات مورد نیاز برای تأمین گاز طبیعی یا مایع در ساختمان است. این سیستم‌ها برای تأمین سوخت وسایل گرمایشی، اجاق‌گازها و آبگرم‌کن‌ها استفاده می‌شوند. رعایت استانداردهای ایمنی در اجرای لوله‌کشی گاز، استفاده از شیرهای کنترل و سیستم‌های نشت‌یاب گاز، از الزامات این بخش است و باید با دقت طراحی و اجرا شوند.
تأسیسات حرارتی
تأسیسات حرارتی وظیفه گرمایش ساختمان و تأمین آب گرم مصرفی را بر عهده دارند. این سیستم‌ها شامل دیگ‌های آب گرم، چیلرها، پکیج‌های گرمایشی، رادیاتورها، فن‌کویل‌ها و سیستم‌های گرمایش از کف هستند. انتخاب نوع سیستم گرمایشی به اندازه ساختمان، میزان عایق‌بندی و شرایط اقلیمی بستگی دارد.
تأسیسات بهداشتی
تأسیسات بهداشتی شامل لوله‌کشی آب آشامیدنی، فاضلاب، تهویه و سیستم‌های تصفیه آب است. این سیستم‌ها به حفظ بهداشت عمومی، جلوگیری از آلودگی و مدیریت مصرف آب کمک می‌کنند. استفاده از لوله‌های استاندارد، شیرآلات کم‌مصرف و سیستم‌های ذخیره و بازیافت آب باعث کاهش هدررفت آب و افزایش کارایی سیستم می‌شود.
تأسیسات الکتریکی
تأسیسات الکتریکی شامل تأمین و توزیع برق، نصب تجهیزات روشنایی، پریزها، سیستم‌های ارتباطی و ایمنی است. این بخش از تأسیسات باید طبق استانداردهای ایمنی برق طراحی و اجرا شود تا از حوادثی مانند برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی جلوگیری شود.
انواع تأسیسات برقی ساختمان
تأسیسات برقی ساختمان شامل چندین بخش مهم است که در ادامه توضیح داده می‌شوند.
روشنایی ساختمان
سیستم روشنایی ساختمان شامل لامپ‌ها، لوسترها، چراغ‌های اضطراری و سنسورهای حرکتی است. طراحی روشنایی مناسب باعث کاهش مصرف انرژی، افزایش بهره‌وری و بهبود زیبایی فضای داخلی می‌شود.
پریزهای ساختمان
پریزهای برق برای تأمین انرژی تجهیزات مختلف در ساختمان نصب می‌شوند. این پریزها می‌توانند معمولی، ارت‌دار، ضدآب و USB دار باشند. مکان‌یابی مناسب پریزها در طراحی داخلی اهمیت زیادی دارد.
سیستم ارتباطی ساختمان
سیستم‌های ارتباطی شامل تلفن، آیفون تصویری، دربازکن‌های هوشمند و ارتباطات داخلی است. این سیستم‌ها امکان برقراری ارتباط آسان بین ساکنان و افزایش امنیت ساختمان را فراهم می‌کنند.
سیستم‌های صوتی و تصویری ساختمان
این سیستم‌ها شامل بلندگوهای داخلی، آنتن مرکزی، تلویزیون‌های مدار بسته و تجهیزات کنفرانس هستند. استفاده از این فناوری‌ها در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری بسیار رایج است.
سیستم شبکه‌ای و اینترنت
این سیستم شامل کابل‌کشی شبکه، روترها، سوئیچ‌ها و تجهیزات وایرلس برای تأمین اینترنت پرسرعت در ساختمان است. طراحی اصولی شبکه‌ای و اینترنت باعثِ افزایش سرعت و کاهش قطعی اینترنت خواهد شد.
تأسیسات اعلام حریق
سیستم اعلام حریق شامل دتکتورهای دود و حرارت، آژیرهای هشدار و سیستم‌های اطفای حریق خودکار است. این سیستم برای کاهش خطر آتش‌سوزی و حفاظت از جان و مال افراد ضروری است. اجرای استاندارد این سیستم مطابق با مقررات ملی ساختمان انجام می‌شود.
نگهداری و تعمیرات تأسیسات ساختمانی
طراحی درست و اجرای درست انواع تاسیسات ساختمان بخشی از ماجراست و بخش دیگر ماجرا، نگهداری و مراقبت از بخش‌های مختلف تاسیسات است. برخی از موارد مهم در نگهداری تأسیسات ساختمان عبارتند از:
- بررسی دوره‌ای سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی
- آزمایش عملکرد صحیح تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی برای جلوگیری از وقوع حوادث ناگهانی
- بازبینی سیستم برق و اطمینان از عملکرد صحیح آن جهت جلوگیری از اتصالات کوتاه و آتش‌سوزی
- سرویس و نگهداری منظم آسانسورها برای افزایش ایمنی و کاهش خرابی‌های احتمالی
تحول در تأسیسات ساختمان
پیشرفت فناوری باعث تحول در طراحی تأسیسات ساختمان شده است. برخی از فناوری‌های جدید شامل موارد زیر می‌شود:
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: برای مثال استفاده از پنل‌های خورشیدی باعثِ کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری ساختمان می‌شود.
- سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی و تهویه مطبوع: استفاده از چنین سیستم‌هایی به کاهش هزینه‌های مصرفی و افزایش کارایی ساختمان کمک می‌کند.
- به‌کارگیری تجهیزات کم‌مصرف و بهینه‌سازی مصرف انرژی: این کار باعثِ افزایش بهره‌وری ساختمان و صرفه جویی در مصرف انرژی خواهد شد.
- استفاده از فناوری‌های هوشمند در سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق: استفاده از این فناوری‌ها برای تشخیص سریع‌تر و کاهش خطرات جانی و مالی بسیار مفید است.
پایان‌بندی
تأسیسات ساختمان از اساسی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های هر بنایی به حساب می‌آید. تاسیسات ساختمان شامل انواع مختلفی می‌شود که هر کدام باید به درستی طراحی و اجرا شوند. تاسیسات ساختمان نقش بسیار کلیدی و مهمی در تامین امنیت و بهره‌وری ساختمان و رفاه ساکنین دارد.
با اجرای استاندارد و اصولی این سیستم‌ها، می‌توان از مشکلات و خطرات احتمالی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی در ساختمان را بالا برد. برای دریافت خدمات مرتبط با اجرای تأسیسات ساختمان، می‌توانید به شرکت تأسیسات ساختمانی معتبر مراجعه کنید و از تخصص کارشناسان و مهندسان مربوط به این حوزه بهره‌مند شوید.
در این مطلب درباره تاسیسات ساختمان و اهمیت آن در امنیت بنا و آسایش ساکنان گفتیم و سپس انواع تاسیسات ساختمان را معرفی کردیم و هر یک را توضیح دادیم.
