موتور یخچال یا کمپرسور در سرد نگه‌داشتن یخچال نقش مهمی ایفا می‌کند و موجب حفظ دمای مطلوب در یخچال می‌شود. بخش مهم کار کمپرسور فشرده‌سازی مبرد است. این فرایند گرما تولید می‌کند و موجب گرم‌شدن کمپرسور می‌شود. اگر کمپرسور یخچال بیش‌ازحد گرم شود، دچار مشکل خواهید شد. گرمای کمپرسور یخچال می‌تواند موجب کاهش خنک‌کنندگی و حتی آسیب به دستگاه شود. در ادامه علت داغ شدن موتور یخچال و راه‌حل‌های برطرف‌کردن آن را بیان می‌کنیم.
داغ شدن یخچال: طبیعی یا غیرطبیعی؟
کمپرسور در چرخه تبرید نقش مهمی دارد. تبرید فرایندی است که در آن گرما از داخل یخچال خارج می‌شود. کمپرسور گاز مبرد را تحت فشار قرار می‌دهد و گاز مبرد هنگام عبور از کویل‌های کندانسور به مایع تبدیل می‌شود. مایع مبرد با جذب گرما از فضای داخلی یخچال تبخیر می‌شود و یخچال را خنک می‌کند. سپس هوای خنک‌شده در سراسر یخچال به گردش در می‌آید تا مواد غذایی خنک بمانند. سپس گاز مبرد به کمپرسور باز می‌گردد و این چرخه تا زمانی که یخچال به دمای مناسب برسد، تکرار می‌شود. به‌طورخلاصه، کمپرسور مسئول تحت فشار قراردادن و گردش مبرد در سراسر سیستم تبرید و انتقال گرما از داخل یخچال به محیط بیرون است.
کمپرسور سالم معمولا به دمای ۳۵ تا ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. این گرما به کمپرسور کمک می‌کند تا به‌طورمؤثر کار کند و دمای داخل یخچال ثابت و پایدار بماند. تا زمانی که کمپرسور خیلی داغ نشود، جای نگرانی نیست ولی اگر متوجه شدید که کمپرسور یخچال‌تان خیلی داغ شده است یا صداهای عجیبی تولید می‌کند، ممکن است که مشکلی وجود داشته باشد.
دلایل داغ شدن موتور یخچال
موارد مختلفی می‌توانند علت داغ شدن موتور یخچال باشند. با شناخت آنها راحت‌تر می‌توانید مشکل دستگاه‌تان را تشخیص دهید و برطرف کنید.
اورلود کمپرسور
وقتی کمپرسور به‌طورمداوم سخت‌تر از حد معمول کار می‌کند، اورلود شده است. موتوری که بیش‌ازحد کار کند مستعد داغ‌شدن و خرابی است. بار اضافی روی کمپرسور معمولا به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
- مسدودشدن جریان هوا؛
- نشتی در سیستم خنک‌کننده؛
- طراحی داخلی معیوب.
برای رفع این مشکل، باید علت دقیق اضافه‌بار کمپرسور توسط فردی متخصص مشخص و برطرف شود.
پرکردن بیش‌ازحد یخچال
شلوغی یخچال یا قرارگرفتن مواد غذایی به‌شکلی نامنظم می‌تواند موجب خنک‌شدن ناهماهنگ محفظه‌ها شود و درنتیجه کمپرسور مدت بیشتری کار کند. وقتی اقلام به‌طورفشرده در کنار هم قرار می‌گیرند یا به‌شکلی نامناسب چیده می‌شوند جریان هوا در میان آنها مختل می‌شود. همچنین کمپرسور باید برای خنک‌کردن اقلام بیشتر سخت‌تر کار کند. این امر یخچال را مجبور می‌کند که برای توزیع هوای خنک سخت‌تر کار کند و فشار بیشتری به آن وارد کند.
تهویه نامناسب کمپرسور
کمپرسور باید گرمایی را که هنگام فشرده‌سازی مبرد تولید کرده، آزاد کند. اگر تهویه کمپرسور به‌خوبی انجام نشود، به‌جای آزادکردن گرما آن را نگه می‌دارد.
مشکلات مربوط به قطعات زیر می‌تواند مانع از تهویه مناسب کمپرسور شود:
- گرفتگی و مسدودبودن کویل‌های کندانسور؛
- نقص در موتور فن کندانسور؛
- نقص در فن کمپرسور.
برای نمونه فن کندانسور با گردش هوا روی کویل‌های کندانسور و کمپرسور و پخش‌کردن گرمای تولیدشده در طول چرخه تبرید وظیفه خنک‌کردن آنها را بر عهده دارد. اگر موتور فن کندانسور از کار بیفتد یا کارایی‌اش کاهش یابد، کویل‌های کندانسور و کمپرسور به‌اندازه کافی خنک نمی‌شوند. خنک‌سازی ناکافی می‌تواند منجر به گرم‌شدن بیش‌ازحد کمپرسور شود.
نبود فضای کافی در اطراف یخچال
اگر یخچال خیلی نزدیک دیوار باشد، جریان هوا در اطراف کویل‌های کندانسور کاهش می‌یابد. درنتیجه، کویل‌های کندانسور نمی‌توانند به‌خوبی گرما را آزاد کنند. این موجب می‌شود که کمپرسور برای حفظ دمای مطلوب در داخل یخچال سخت‌تر کار کند. برای جلوگیری از این مشکل مطمئن شوید که در اطراف یخچال فضای کافی وجود دارد. یخچال را جلو بکشید و میان یخچال و دیوار پشتی و همچنین در دو طرف آن دست‌کم چند اینچ فاصله بگذارید.
مشکلات مکانیکی کمپرسور
گاهی یک یا چند قطعه معیوب هستند و قادر به انتقال پیام‌های مناسب به یکدیگر برای خنک‌کردن یخچال نیستند. تشخیص مشکلات مکانیکی پیچیده است زیرا قطعات زیادی در عملکرد کارآمد یخچال دخیل‌اند. چند دلیل مکانیکی احتمالی گرم‌شدن بیش‌ازحد کمپرسور عبارت‌اند از:
- معیوب‌بودن قطعاتی مانند یاتاقان، موتور و پیستون؛
- معیوب‌بودن یا آسیب‌دیدگی کمپرسور.
برای رفع این مشکل باید هرگونه قطعه فرسوده یا معیوب در کمپرسور تعویض شود.
مشکلات الکتریکی کمپرسور
گاهی مشکلات الکتریکی با مشکلات مکانیکی اشتباه گرفته می‌شوند. یکی از نشانه‌های واضح وجود مشکل الکتریکی، خرابی یک یا چند مورد از قطعات زیر است:
- ترموستات؛
- سیم‌کشی؛
- خازن؛
- محافظ اضافه‌بار؛
- رله استارت.
برای رفع این مشکل باید قطعات الکتریکی کمپرسور را آزمایش و قطعه معیوب را شناسایی کنید. سپس می‌توانید آن را تعمیر یا تعویض کنید.
خرابی ترموستات
گاهی علت داغ شدن موتور یخچال خرابی ترموستات است. ترموستات با ارسال سیگنال به کمپرسور موجب روشن یا خاموش شدن آن و حفظ دمای مناسب در داخل یخچال می‌شود. اگر ترموستات معیوب باشد، دمای داخل یخچال را درست نشان نمی‌دهد. در این شرایط ممکن است که به‌طورمداوم به کمپرسور سیگنال دهد که کار کند. وقتی کمپرسور به‌طورمداوم و بدون وقفه‌های لازم کار می‌کند، به‌شدت داغ می‌شود. برای بازگرداندن عملکرد صحیح دستگاه باید ترموستات یخچال را تعویض کنید.
پایین‌بودن ولتاژ ورودی
شایع‌ترین علت داغ شدن موتور یخچال کمبود ولتاژ است. وقتی موتور کمپرسور ولتاژ پایینی دریافت می‌کند، با سرعتی پایین‌تر از آنچه برای آن طراحی شده، کار می‌کند. این کاهش سرعت منجر به کاهش راندمان و سخت‌تر کارکردن کمپرسور برای حفظ دمای مطلوب در یخچال می‌شود. درنتیجه کمپرسور گرمای بیشتری تولید می‌کند. ولتاژ پایین همچنین می‌تواند منجر به اضافه‌بار اجزای مختلف درون کمپرسور مانند سیم‌پیچ‌های موتور و اتصالات الکتریکی شود که آن هم منجر به افزایش تولید گرما می‌شود.
سطح پایین مبرد
یکی دیگر از دلایل احتمالی داغ‌شدن موتور یخچال سطح پایین مبرد در سیستم یخچال است. مبرد با انتقال گرما از تمام قسمت‌های یخچال، ازجمله کمپرسور، به خنک‌شدن آنها کمک می‌کند. این ماده گرما را از داخل یخچال جذب کرده و به بیرون آزاد می‌کند. اگر مبرد کافی در سیستم وجود نداشته باشد، نمی‌تواند کار خود را به‌طورمؤثر انجام دهد و منجر به گرمای بیش‌ازحد موتور و سایر مشکلات مربوط به کاهش عملکرد خنک‌کنندگی یخچال می‌شود.
کثیفی کویل‌های کندانسور
کویل‌های کندانسور برای آزادکردن گرمای تولیدشده در داخل یخچال طراحی شده‌اند. وقتی این کویل‌ها پوشیده از گردوغبار و کثیفی باشند، نمی‌توانند این عملکرد را به‌طورمؤثر انجام دهند و دمای کلی سیستم تبرید افزایش می‌یابد. درنتیجه کمپرسور باید سخت‌تر و بیشتر کار کند تا دمای داخلی مطلوب را حفظ کند. با گذشت زمان، این فشار مداوم می‌تواند موجب گرم‌شدن بیش‌ازحد کمپرسور، افزایش هزینه‌های انرژی و کاهش راندمان کلی یخچال شود. تمیزکردن منظم کویل‌های کندانسور از این مشکل جلوگیری می‌کند.
نشانه‌های هشداردهنده
کمپرسور مبردی را توزیع می‌کند که از طریق فرایند فشرده‌سازی و انبساط، گرما را از یخچال خارج و آن را خنک می‌کند. بنابراین احساس گرما در زمان لمس‌کردن کمپرسور عجیب نیست. ولی مشاهده هریک از علائم زیر می‌تواند نشان‌دهنده گرم‌شدن بیش‌ازحد کمپرسور باشد:
- صدای غیرمعمول: صدای وزوز یا کلیک بلند می‌تواند نشان‌دهنده کارکرد بیش‌ازحد کمپرسور باشد.
- عملکرد ضعیف خنک‌کنندگی: یخچال نمی‌تواند دمای مناسب را حفظ کند که منجر به فاسدشدن مواد غذایی می‌شود.
- افزایش قبض برق: کمپرسور معیوب انرژی بیشتری مصرف می‌کند و درنتیجه هزینه‌های برق بیشتری را به شما تحمیل می‌کند.
- داغ‌بودن قسمت بیرونی یخچال: داغ‌بودن پشت یخچال می‌تواند نشان‌دهنده داغ‌بودن پیش‌ازحد کمپرسور باشد.
اگر متوجه شده‌اید که کمپرسور یخچال از حالت عادی داغ‌تر است، باید دلیل آن را پیدا کنید. متخصصان یخچال و فریزر کارو می‌توانند کمپرسور شما را بررسی و مشکل را برطرف کنند.
راه‌حل‌ها و نکات پیشگیری
همان‌طور که گفتیم برای حل مشکل ابتدا باید علت داغ شدن موتور یخچال را بدانیم. در ادامه توضیح می‌دهیم که چگونه موتور یخچال را خنک کنیم.
تمیزکردن کویل‌های کندانسور
اگر کویل‌های کندانسور کثیف و پوشیده از گردوغبار هستند، آنها را تمیز کنید. ابتدا یخچال را از برق بکشید. معمولا کویل کندانسور در پشت یخچال قرار دارد. با برس تمیزکننده کویل یا ضمیمه برس جاروبرقی آلودگی و گردوغبار روی کویل‌ها را تمیز کنید. مراقب باشید که به کویل‌ها آسیبی وارد نشود.
بررسی و تعویض موتور فن یخچال
اگر یخچال موتور فن خارجی دارد (بیشتر یخچال‌های مدرن دارند)، مطمئن شوید که درست کار می‌کند و مانعی جریان هوای آن را مسدود نمی‌کند. موتور فن در محفظه‌ای در پایین یخچال، نزدیک کمپرسور و کویل‌های کندانسور قرار دارد. موتور فن را ازنظر وجود علائم آسیب‌دیدگی، مانند سیم‌های سوخته، تجمع بیش‌ازحد گردوخاک و کثیفی یا صدای غیرمعمول هنگام کارکردن، بررسی کنید. سیم برق آن را نیز ازنظر آسیب‌دیدگی یا فرسودگی بررسی و درصورت نیاز تعویض کنید.
اگر موتور فن درست کار نمی‌کند، برای تعویض آن:
- پوشش فن را بردارید.
- سیم‌های متصل به موتور فن را با دقت جدا کنید.
- موتور فن را از براکت یا محفظه نصب جدا کنید.
- موتور فن جدید را در جای خود قرار دهید و آن را با پیچ محکم کنید.
- سیم‌ها را دوباره به ترمینال‌های مربوطه روی موتور فن جدید متصل کنید.
بررسی سیم‌های اطراف کمپرسور برای رفع مشکل پایین‌بودن ولتاژ ورودی
برای بررسی سیم‌ها یخچال را از برق بکشید و پنل پشتی یا کناری (بسته به محل قرارگیری کمپرسور) را جدا کنید. سپس به‌دنبال علائم قابل‌مشاهده آسیب یا اتصالات شل در سیم‌کشی متصل به کمپرسور بگردید. سیم‌ها را ازنظر سوختگی یا فرسودگی بررسی کنید. سیم‌کشی زیر رله و محافظ اضافه‌بار را نیز (که دو قطعه متصل به کمپرسور هستند) بررسی کنید. اگر سیم یا اتصالات شلی پیدا کردید آنها را دوباره وصل کنید و مطمئن شوید که محکم شده‌اند. همچنین بررسی کنید که در هیچ‌یک از اتصالات، سیم مسیِ ساییده یا لخت‌شده وجود نداشته باشد، زیرا عبور برق از آن می‌تواند خطرناک باشد.
تعویض ترموستات
ابتدا یخچال را از برق بکشید. برای یافتن ترموستات به دفترچه راهنمای یخچال مراجعه کنید؛ معمولا ترموستات در پشت پنل کنترل در محفظه یخچال قرار دارد. سیم‌های متصل به ترموستات را با دقت جدا کنید. از مولتی‌متر برای آزمایش پیوستگی (continuity) ترموستات استفاده کنید. اگر ترموستات در سردترین حالت خود هیچ پیوستگی نشان نداد، باید تعویض شود.
ترموستات را از براکت یا محفظه نصب آن باز کنید و ترموستات جدید را در جای خود قرار دهید و با پیچ‌ها محکم کنید. سیم‌ها را به ترمینال‌های مربوطه روی ترموستات جدید وصل کنید. اگر پنل کنترل را جدا کرده‌اید، آن را با دقت به یخچال وصل کنید. یخچال را روشن کرده و ترموستات را آزمایش کنید تا مطمئن شوید که درست کار می‌کند.
توجه به نگهداری درست مواد غذایی در یخچال
- بررسی کنید که دریچه‌های هوای داخل یخچال با مواد غذایی مسدود نشده باشند تا جریان هوای مناسب در یخچال وجود داشته باشد.
- یخچال را زیاد پر نکنید. بین اقلام فاصله بگذارید تا هوای خنک بتواند آزادانه گردش کند.
- اقلام مشابه را کنار هم قرار دهید تا زمان بازبودن درب یخچال به حداقل برسد. این می‌تواند به کاهش میزان هوای گرم ورودی به یخچال و کاهش اتلاف هوای خنک کمک کند.
- به‌طورمرتب اقلام قدیمی، تاریخ‌گذشته یا بلااستفاده را از یخچال خارج کنید تا یخچالی منظم و کارآمد داشته باشید.
اقدامات پیشگیرانه
- کویل‌های کندانسور را دست‌کم سالی دو بار تمیز کنید.
- برای تهویه در اطراف یخچال دست‌کم ۲ تا ۳ اینچ فضای خالی در نظر بگیرید.
- یخچال و فریزر را روی دمای توصیه‌شده ۳ تا ۵ درجه و منفی ۱۸ درجه سانتیگراد تنظیم کنید تا از کارکردن بیش‌ازحد کمپرسور جلوگیری شود.
- لاستیک درب را بررسی و درصورت نیاز تعویض کنید تا از نشت هوای سرد جلوگیری شود.
- یخچال را بیش‌ازحد پر نکنید. گردش مناسب هوا در داخل یخچال فشار روی سیستم خنک‌کننده را کاهش می‌دهد.
چه زمانی با تعمیرکار تماس بگیریم؟
اگر کمپرسور بیش‌ازحد گرم شود، قادر به فشرده‌سازی مؤثر گاز مبرد نخواهد بود. درنتیجه ظرفیت خنک‌سازی یخچال کاهش یافته و چرخه‌های خنک‌سازی طولانی‌تر می‌شود. به‌علاوه کمپرسور برای حفظ دمای مطلوب در یخچال انرژی بیشتری مصرف می‌کند و مصرف برق یخچال افزایش می‌یابد. گرم‌شدن بیش‌ازحد کمپرسور در بلندمدت به اجزای داخلی آن مانند سیم‌پیچ‌های موتور و اتصالات الکتریکی نیز آسیب می‌رساند. این مسئله با گذشت زمان منجر به خرابی و درنهایت ازکارافتادن کمپرسور می‌شود. بنابراین اگر متوجه بالابودن گرمای کمپرسور یخچال شدید باید فورا برای حل مشکل اقدام کنید.
گاهی با اقدامات ساده‌ای مانند تمیزکردن کویل‌های کندانسور مشکل برطرف می‌شود ولی در بسیاری از موارد به کمک افراد حرفه‌ای نیاز داریم. مثلا پرکردن گاز مبرد کاری نیست که خودمان بتوانیم آن را انجام دهیم. برخی از مبردها درصورت استنشاق سمی هستند و قرارگرفتن در معرض غلظت بالای آنها می‌تواند موجب سرگیجه، حالت تهوع و مشکلات تنفسی شود. مبردها قابل‌اشتعال نیز هستند و خطر آتش‌سوزی جدی را ایجاد می‌کنند. بنابراین باید از تعمیرکاران حرفه‌ای بخواهید که سطح مبرد را بررسی کرده و درصورت نیاز آن را دوباره پر کنند.
نتیجه‌گیری
در اینجا توضیح دادیم که دلایل داغ شدن بیش از حد یخچال چیست و چگونه می‌توانیم علت داغ شدن موتور یخچال را برطرف کنیم. داغ‌بودن کمپرسور به‌دلایلی مانند نقص در موتور فن، ترموستات معیوب یا سطح پایین مبرد و گاهی نیز مسائل ساده‌ای مانند پُرکردن بیش‌ازحد یخچال با مواد غذایی یا قراردادن یخچال نزدیک دیوار اتفاق می‌افتد. اگر خودتان نمی‌توانید علت داغ شدن موتور یخچال را پیدا و برطرف کنید به‌راحتی می‌توانید از تعمیرکاران حرفه‌ای کارو کمک بگیرید.
منابع: mrappliance – appliancerepairexpert – partselect – bajajfinserv
اگر کمپرسور یخچال داغ شود چه اتفاقی می‌افتد؟
گرمای بیش‌ازحد می‌تواند موجب کاهش خنک‌کنندگی و حتی آسیب به دستگاه شود. تمیزکردن منظم و تهویه مناسب می‌تواند به جلوگیری از مشکلات جدی و حفظ کارایی یخچال کمک کند.
آیا داغ‌شدن موتور یخچال خطرناک است؟
بله. داغ‌شدن بیش‌ازحد موتور یخچال می‌تواند موجب آسیب به قطعات داخلی یخچال و حتی آتش‌گرفتن یخچال شود. یخچال سرد است و همین موجب می‌شود که آتش‌گرفتن آن غیرقابل‌تصور باشد. ولی قطعات داخلی آن مانند کمپرسور می‌توانند بیش‌ازحد گرم شوند و جرقه بزنند. وقتی اجزای الکتریکی داخل یخچال آتش می‌گیرند، پلاستیک اطراف آنها به‌عنوان منبع سوخت فراوان برای یک آتش‌سوزی فاجعه‌بار عمل می‌کند.
آیا گرم‌شدن بیش‌ازحد می‌تواند موجب ازکارافتادن یخچال شود؟
کمپرسور یخچال برای کار مداوم طراحی نشده است. بنابراین هنگامی که دمای داخل از حد تنظیم‌شده بالاتر می‌رود، سیستم به‌طورمداوم و در تلاشی بی‌نتیجه برای پایین‌آوردن دما به نقطه تنظیم‌شده، کار می‌کند. درنهایت درصورت عدم رفع مشکل، فشار زیاد روی موتور موجب ازکارافتادن آن می‌شود.
